Programma 2. Landelijk gebied

Nader uit te werken voorstellen

• Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug

Van medio 2019 tot medio 2021 is er 0,4 mln. per jaar gefinancierd aan de stichting Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug voor het oppakken van de ambities uit de Samenwerkingsagenda NPUH (2018). Om de financiering na besluitvorming op het huidige niveau (50% bijdrage vanuit de provincie) te kunnen continueren zijn aanvullende middelen nodig in 2021 en verder.

Voor de periode 2021 tot en met 2023 kan dit worden gedekt door binnen de bestaande begroting middelen te schuiven tussen jaarschijven. Voor de jaren ná 2023 is een structurele verhoging van het budget noodzakelijk om de stichting een meerjarige exploitatiesubsidie te kunnen blijven verstrekken.

• Cofinanciering EU-gelden transitie landbouw

Het derde plattelandsontwikkelingsprogramma (POP3) is een Europees subsidieprogramma voor het ontwikkelen, verduurzamen en innoveren van de agrarische sector in Nederland. Een onderdeel van dit Europese subsidieprogramma is LEADER dat staat voor ‘Liaison Entre Actions de Développement de l’Economie Rurale’. Dat betekent vrij vertaald ‘Samenwerking voor Plattelandsontwikkeling’. Het doel van LEADER is het versterken van de gebiedsgerichte economie en het ontwikkelen van het platteland en een duurzame landbouw.

Beide subsidieprogramma’s worden verlengd in 2021 en 2022, die als overgangsjaren worden getypeerd naar het nieuwe gemeenschappelijk landbouwbeleid (GLB). Het POP3-programma wordt gebruikt om de beleidsdoelen van de provincie, zoals vastgelegd in het Agenda Vitaal Platteland (AVP) programma, te realiseren. De huidige sturingsfilosofie van POP3 blijft ook de komende twee jaar in tact, dus met tenders en onafhankelijke toetsing. Dit vraagt om goede afstemming bij programmering en openstelling van maatregelen. Een groot deel van het budget van AVP loopt de komende twee jaar nog via POP3.

Voor de jaren 2021 en 2022 zijn er binnen de reserve landelijk gebied geen middelen beschikbaar voor de benodigde cofinanciering vanuit de provincie voor deze Europese subsidiegelden die optellen tot 73 mln. Met deze cofinanciering wordt ingezet op het subsidiëren van een viertal zaken:

1. Jonge Landbouwers;
2. Kennis, innovatie en investeringen;
3. Agrarisch natuurbeheer; en
4. LEADER.  

In deze Kaderbrief wordt voorgesteld om de aangevraagde middelen voor cofinanciering beschikbaar te stellen.

• Invasieve exoten

Vanuit onze rol uit de Wet natuurbescherming (Wnb) coördineren wij sinds 2018 de aanpak van invasieve exotische dier- en plantsoorten. In 2019 hebben wij het programma invasieve exoten 2020-2021 vastgesteld. Binnen dit programma werken wij samen met onze stakeholders in het Platform invasieve exoten Utrecht. Op basis van de opgedane ervaringen bij de uitvoering van het exotenbeleid wordt in 2021 een evaluatie uitgevoerd die zal leiden tot een herijkt programma. Vooralsnog wordt, op basis van de ervaring van afgelopen jaren, uitgegaan van eenzelfde bedrag voor de jaren 2022 en 2023. De middelen worden ingezet voor de uitroeiing van invasieve exoten, het uitvoeren van beheersmaatregelen gericht op Europese invasieve exoten en soorten op de Utrechtse lijst en vaste programmakosten.

• Voedselagenda

In de programmabegroting 2020 is voor het huidige jaar een bedrag beschikbaar gesteld van 50.000 euro voor het opstellen van een provinciale voedselagenda. Een stimuleringsagenda waarin kennisinstellingen, horeca, retail, agrariërs en inwoners samenwerken voor kortere ketens en lokale afzet van voedsel. Ten tijde van het opstellen van deze Kaderbrief wordt gewerkt aan een plan van aanpak voor de provinciale voedselagenda. Na vaststelling van dat plan van aanpak hebben we inzicht in de gespecificeerde opbouw van de verwachte kosten. Indicatief wordt uitgegaan van € 100.000 per jaar voor de periode tot en met 2023.

Overige ontwikkelingen
In deze Kaderbrief wordt voor de aanpak van stikstof voor een drietal onderwerpen aanvullende middelen gevraagd:

1. Proceskosten en werkbudget aanpak stikstofdossier;
2. Bijdrage programmaorganisatie stikstof IPO;
3. Bijdrage gebiedsprocessen, inclusief dotatie Reserve gebiedsprocessen stikstof.

Ad i)
Op 29 mei 2019 heeft de Raad van State het Programma Aanpak Stikstof (PAS) vernietigd. Hierdoor kwam vergunningverlening in het kader van stikstof tot een halt en vervielen de onder het PAS geldende vrijstellingen. In december 2019 zijn de beleidsregels intern en extern salderen vastgesteld waarmee vergunningverlening weer mogelijk is gemaakt. Het Rijk heeft middels Kamerbrieven bronmaatregelen aangekondigd. De provincies bereiden de zogenaamde gebiedsgerichte aanpak voor, waarbij per gebied gekeken wordt welk pakket aan stikstofmaatregelen ingezet kan worden. De stikstofcrisis heeft ook financiële gevolgen voor de provinciale organisatie. Voor een gedeelte kan daar nu een inschatting van worden gemaakt. Voor een belangrijk deel zal dit ook afhangen van de maatregelen waarover mede in relatie tot de gebiedsgerichte aanpak nog moet worden besloten. In het aan u gerichte Statenvoorstel van 31 maart is een inschatting gemaakt voor de proceskosten en het werkbudget van het huidige jaar 2020, welke in de zomernota financieel worden verwerkt. Voor de jaren 2021 en 2022 ramen we de kosten op 1,2 mln. per jaar. Dit bedrag is gebaseerd op een tijdelijke uitbreiding van 8 fte bij vergunningverlening, helpdesk, grondzaken en beleidsadvisering stikstof (0,9 mln.) en een werkbudget van 0,3 mln.

Ad ii)
De stikstof problematiek waar Nederland mee te maken heeft kenmerkt zich door een grote beleidsmatige en juridische complexiteit en, sinds de uitspraak van de Raad van State over de PAS, door een hoge  politieke en maatschappelijke urgentie. Er is behoefte aan snelle oplossingen, maar die zijn er niet. De aanpak ervan vereist een lange adem en gestructureerde inzet op meerdere thema's. Om dit te kunnen faciliteren is er een Interprovinciale Programmaorganisatie Stikstof ingericht. De jaarlijkse kosten zijn geraamd op 4,2 mln. ten behoeve van inhuur voor programmasturing en inzet op specifieke thema’s, het inwinnen  van externe adviezen en een post onvoorzien. Ons aandeel in de kosten is 9,2% (0,387 mln.) en is gebaseerd op de IPO-verdeelsleutel.
Ad iii)
Om een start te kunnen maken met de Gebiedsgerichte aanpak gaan we in 3 sporen te werken:

1. Versnellen/extra natuurherstelmaatregelen in Natura 2000 gebieden
2. Gebiedsprocessen
3. Bevorderen innovatie, verduurzaming en extensivering

In de 3 sporen zal synergie (in inhoud en in de programmering) gerealiseerd worden in de gebieden en zullen de instrumenten en middelen onder de loep worden genomen en eventueel herijkt. Het ligt in de verwachting dat na een eerste jaar van ervaring met deze aanpak meer zekerheid komt over de totale financiële impact van de stikstofaanpak; dan kan ook een concrete raming gepresenteerd worden.  

Voor het eerste spoor stellen we voor om in 2021 en 2022 aanvullend op de inzet van het rijk, 350.000 euro vrij te maken voor maatregelen die passen in de gebiedsprocessen en aantoonbaar toegevoegde waarde hebben maar niet vallen onder de door het rijk benoemde criteria.

Voor de sporen 2 en 3 wordt voorgesteld uit te gaan van één totaalbedrag waarbij flexibele inzet kan plaatsvinden. Met het oog op verlaging van de stikstofdepositie gaan we in deze sporen in de eerste plaats mogelijkheden bezien om bedrijven te helpen om innovaties te ontwikkelen, te verduurzamen en te extensiveren (bedrijfsmanagement) en in de tweede plaats om gronden te ruilen of bedrijven te verplaatsen. Ook aankoop van (agrarische) bedrijven kan bijdragen aan de gebiedsprocessen en de blijvende agrariërs perspectief bieden. Zo kunnen we door middel van het doorverkopen van gronden een meervoud van bedrijven helpen om tot een toekomstbestendig bedrijf te komen. Voor spoor 2 en 3 tezamen stellen we een bijdrage van 10 mln. beschikbaar in 2021. Omdat het ritme van de uitgaven over de komende jaren onvoorspelbaar is, stellen we voor om dit bedrag op te nemen in een daarvoor in te stellen Reserve gebiedsprocessen stikstof.